Op Pluk de Nacht kun je elke avond een opvallende film zien, maar net zo boeiend is de wijze waarop deze film gemaakt wordt. Daily Pluk ontmaskert de makers. Deze keer: de Estse regisseur Veiko Õunpuu over Autumn Ball, een pikdonkere film over eenzaamheid en verlies. "Toen ik de film maakte was ik depressief, wellicht verklaart dat een en ander."
Veiko Õunpuu houdt er niet van als er gevraagd wordt naar de boodschap die hij wil brengen met zijn film Autumn Ball. "Als ik iets wil vertellen, dan zeg ik dat gewoon hardop en maak ik er geen film van. Ja, er zit vast een boodschap in die iets te maken heeft met eenzaamheid, dat liefde de enige optie is. Maar dat wil ik niet zeggen, want dan verliest het verhaal volledig zijn waarde en is het niet meer dan een schattig banaliteitje."Autumn Ball is alles behalve schattig. Het is een gitzwart drama met een behoorlijke dosis cynisme. Het verhaal speelt zich af rondom een deprimerend, grijs flatgebouw in de Estlandse hoofdstad Tallinn. De hoofdrolspelers zijn bewoners van de flat: een schrijver die door het weggaan van zijn vriendin aan de drank raakt, een architect die 'uit idealisme' in zijn design appartement leeft waar hij ondertussen vervreemd van zijn vrouw, een theaterportier die alleen maar op onbegrip stuit bij vrouwen en een oude kapper die een zwak ontwikkelt voor een piepjong roodharig meisje. De film is gebaseerd op het gelijknamige boek van de inmiddels overleden Estse schrijver Mati Unt. Waarom koos Õunpuu juist dit verhaal om te verfilmen? "Dat ging weinig bewust, het gebeurde gewoon. Toen Mati Unt stierf, ging ik al zijn boeken nog eens lezen en raakte ik enorm gefascineerd door zijn schrijfstijl. Eerder maakte ik al de korte film Empty, ook gebasseerd op een boek van Unt."
Veel is er niet overeind gebleven van het originele verhaal van Autumn Ball; Õunpuu bedacht geheel nieuwe gebeurtenissen rondom de personages. "In de film is bijna niets meer hetzelfde als in het boek, alleen de sfeer is er nog: diepe melancholie gemengd met ironie. Een gevoel dat samenhangt met de absurditeit van onze levens. Het is een grappig verhaal, maar tegelijkertijd verschrikkelijk duister. Misschien heb ik dat duistere overdreven, ben ik doorgeslagen. Toen ik de film maakte was ik depressief, wellicht verklaart dat een en ander."
Juist door die overdrijving is de film op veel momenten hilarisch. Dan is het zo tragisch, dat het grappig wordt. Of zoals Õunpuu het zelf in zijn director's cut illustreert met een citaat van Samuel Beckett: "Als je tot je nek in de stront zit, kun je alleen nog maar zingen." Daarmee bewijst de regisseur dat hij niet alles aan het toeval overlaat, zoals hij ons probeert wijs te maken en wel degelijk een bedoeling heeft met deze film. "Ik vind het fijn als mensen er zelf een boodschap uithalen. Het zit er allemaal in, ik hoef dat helemaal niet te vertellen."
Laten we het toch eens hebben over de scène waarin portier Theo met grof geweld inbeukt op een beroemde regisseur die relatie-komedies maakt. Welk punt wordt daarmee gemaakt? "Dat het een misdaad is om mierzoete, romantische films te maken. Mensen die zulke films maken mogen de gevangenis in, wat mij betreft. Het is immoreel om die leugens de wereld in te sturen, alleen maar om geld te verdienen. Kinderen kunnen beter drugs gebruiken dan naar dergelijke films kijken."
Naar Autumn Ball kunnen kinderen ook beter niet kijken. Hoewel de film in zijn geheel vrij terughoudend en subtiel is, zijn er toch een paar scènes die de kijker achterover doen zitten. Zo is de openingsscène op zijn zachts gezegd grof. Õunpuu: "Ik probeerde het begin zo krachtig mogelijk te maken, zodat kijkers de ernst van de situatie en de wanhoop van de hoofdpersoon meteen begrijpen."
Regisseren is de jongste passie van Õunpuu, die ook schilder, schrijver en muzikant is. Vindt hij het moeilijk om films te maken? "Het maken van films niet, het filmmaker-zijn wel. Het stoort me dat ik nu in dat hokje zit, want dat beperkt me. De filmwereld is stom, omdat het gros van de films stom is. Het is één groot zakelijk gebeuren waarin het alleen maar om geld en structuur draait. Filmmakers maken zich zorgen of ze publieksvriendelijk zijn, of ze zich wel aan de regels houden. Artistieke vrijheid is bijna een no go. Film loopt wat dat betreft honderd jaar achter op andere kunstvormen. Ja, er worden ook geweldige films gemaakt, maar over het algemeen is er een groot gebrek aan lef."
Õunpuu richt deze kritiek ook op zichzelf, want meteen geeft hij toe dat er weinig lef kwam kijken bij het maken van Autumn Ball: "Ik vind het daarom ook helemaal geen geweldige film. Veel te conventioneel. Toen ik hem maakte, wist ik niet dat er al zoveel van zulke films zijn." De man heeft een grote mond, maar een klein, onzeker hart. Want als hij er op gewezen wordt dat recensies en publieksreacties grotendeels laaiend enthousiast zijn, dan bindt hij in: "Dat vind ik geweldig om te horen. Soms vergeet ik dat."
Veiko Õunpuu (Estland)
Autumn Ball (2007, 123’)
Homeless Bob Production
Autumn Ball heeft op verschillende prestigieuze festivals gedraaid en wordt in Nederland uitgebracht door Mokum Filmdistributie en Pluk de Nacht. De film draait vanaf 29 oktober in filmhuizen in Amsterdam, Nijmegen, Utrecht en Rotterdam.
